Według najnowszych dostępnych danych szacunkowych problemy o charakterze czynnościowym w obrębie układu pokarmowego stanowią niemal połowę przypadków wśród pacjentów zgłaszających się po specjalistyczną poradę lekarską. Najczęściej diagnozowany jest zespół jelita drażliwego (często w literaturze medycznej określany jako IBS od angielskiego ?Irritable Bowel Syndrome?, czasem także jako zespół jelita nadwrażliwego albo nerwica jelit). Jest to przewlekła choroba przewodu pokarmowego o różnym stopniu nasilenia objawów, której przyczyny do dziś nie są w pełni znane.
Schorzenie to występuje nawet u co piątego człowieka (z czego 2/3 przypadków dotyczy kobiet), przy czym warto dodać, że znakomita większość osób, które odczuwają dolegliwości ze strony układu pokarmowego, nigdy do lekarza się nie zgłasza. W praktyce oznacza to, że rzeczywisty odsetek zachorowań na zespół jelita drażliwego jest znacząco wyższy niż wynikałoby z dostępnych danych na temat zachorowalności na IBS.
Przyczyny IBS
Do chwili obecnej nieznana pozostaje tak zwana przyczyna pierwotna, nie istnieje więc możliwość skutecznego wyleczenia IBS u dotkniętych nim osób. Ponieważ jednak jest to stosunkowo dobrze znana jednostka chorobowa, udało się zidentyfikować niektóre czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu jelita drażliwego. Są to przede wszystkim:
- nadmierny rozrost flory bakteryjnej w jelicie cienkim (SIBO ? od angielskiego ?Small Intestinal Bacterial Overgrowth?),
- zaburzenia funkcji motorycznej jelit,
- dieta uboga w błonnik,
- depresja,
- narażenie na stres oraz silne zmiany w sferze psychicznej.
Objawy zespołu jelita drażliwego
Z reguły IBS jest diagnozowany u osób między 30. a 40. rokiem życia, jednak wystąpienie nerwicy jelit w młodszym wieku nie jest niemożliwe. Najczęściej objawy zespołu jelita nadwrażliwego są odczuwalne w sytuacji stresowej i są to zwykle:
- silne bóle głowy,
- wzdęcia,
- biegunka (zwykle rano oraz bezpośrednio po spożyciu posiłku),
- zaparcia (bardzo często związane z uczuciem niepełnego wypróżnienia),
- bóle brzucha o charakterze napadowym, ostrym (zwykle w obrębie dolnej części jamy brzusznej oraz w okolicy lewego dołu biodrowego),
- obecność niewielkich ilości śluzu w kale,
- uczucie przelewania w brzuchu.
Wyróżnia się trzy zasadnicze postacie IBS: biegunkową, zaparciową oraz mieszaną, czasem można się również spotkać z wyodrębnioną czwartą postacią ? nieokreśloną. Najważniejsze różnice pomiędzy poszczególnymi postaciami choroby dotyczą w zasadzie wyłącznie częstotliwości oraz rodzaju stolca oddawanego podczas wypróżnienia.
W postaci biegunkowej kał jest najczęściej papkowaty albo wodnisty, a osoba chora oddaje go co najmniej kilka razy dziennie, podczas gdy IBS typu zaparciowego charakteryzuje się bardzo małą liczbą wypróżnień w ciągu długiego czasu (przyjmuje się, że mniej niż 3 wypróżnienia na 7 dni), a także dużym wysiłkiem podczas defekacji.
Rozpoznanie IBS nie jest łatwe i bardzo często zdarza się, że osoby cierpiące na tę dolegliwość są leczone na coś zupełnie innego, co daje podobne objawy. Z tego względu w 2006 roku wprowadzono tak zwane Kryteria Rzymskie, które znacząco ułatwiają identyfikację zespołu jelita nadwrażliwego. W myśl tych kryteriów z IBS mamy do czynienia tylko w przypadku, gdy ból i/lub dyskomfort w obrębie jamy brzusznej był odczuwany przez daną osobę przez przynajmniej 3 dni w ciągu ostatnich 3 miesięcy, a oprócz tego pojawiły się przynajmniej dwa z poniższych objawów:
- ulga lub ustąpienie bólu po wypróżnieniu,
- zmiana częstości wypróżnień skorelowana w czasie z wystąpieniem bólu,
- zmiana wyglądu stolca niedługo po pojawieniu się bólu brzucha
Leczenie IBS
Z uwagi na to, że nieznana jest dokładna etiologia IBS, nie istnieje żadna skuteczna terapia ? jedyne działania, jakie można podejmować, obejmują łagodzenie odczuwanych przez chorą osobę dolegliwości. Bardzo dobre efekty daje unikanie stresu, a ponieważ z reguły nie da się go wyeliminować całkowicie, istotne jest utrzymywanie możliwie niskiego poziomu stresu.
Dużą skutecznością odznacza się także przejście na dietę bogatą w rozpuszczalny błonnik oraz wyeliminowanie z jadłospisu między innymi warzyw strączkowych, cebuli, czosnku, kalafiora, brokułów, pieczarek, jabłek, gruszek, śliwek, wiśni, krowiego mleka, jogurtów, śmietany, lodów oraz żyta i pszenicy.
Osoby chore na zespół jelita wrażliwego mogą wspomagająco przyjmować niektóre środki farmakologiczne o potwierdzonym klinicznie działaniu (np. Iberogast: http://www.iberogast.pl/pl/zespol-jelita-drazliwego-i-dyspepsja-czynnosciowa), ale każdorazowo należy to skonsultować z lekarzem.