Przewód pokarmowy człowieka, w tym również dziecka zasiedlają miliardy różnych mikroorganizmów. Najnowsze badania podają, że flora bakteryjna składa się z tak wielu komórek jak łączna liczba wszystkich komórek ciała człowieka. Choć mikrobiom jelitowy nie został jeszcze do końca poznany, uznaje się go za strukturę o dużym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
- Mikrobiota jelitowa i jej znaczenie dla organizmu
- Probiotyki i mechanizm ich działania
- Bezpieczeństwo i jakość probiotyków
- Utrzymanie równowagi mikrobioty jelitowej
Mikrobiota jelitowa i jej znaczenie dla organizmu
W skład mikrobioty, dawniej określanej jako ?mikroflora?, wchodzą bakterie, eukarioty oraz wirusy zasiedlające organizm człowieka. Bakterie ochronne obecne w przewodzie pokarmowym, takie jak Lactobacillus spp., Bifidobacterium spp., Bacteroides spp. zabezpieczają przed kolonizacją patogennych mikroorganizmów. Wytwarzane przez bakterie jelitowe toksyczne substancje o charakterze białkowym oraz kwasy organiczne działają bakteriobójczo na wiele drobnoustrojów chorobotwórczych. Bakterie z rodzaju Lactobacillus i Enterobacteriaceae produkując laktazę, wspomagają trawienie laktozy, co odgrywa niebagatelną rolę w przypadku niemowląt (ich podstawowy pokarm stanowi mleko zawierające właśnie laktozę). Mikroorganizmy jelitowe umożliwiają również trawienie pokarmów oraz syntezowanie witamin z grupy B i witaminy K. Za najważniejszą funkcję mikrobioty jelitowej uznaje się aktywowanie oraz koordynowanie układu immunologicznego. U noworodków bakterie jelitowe są pierwszymi antygenami stymulującymi rozwój odporności dziecka.
Probiotyki i mechanizm ich działania
Stan, w którym mikrobiota jelitowa pozostaje w równowadze, uznaje się za najbardziej korzystny dla organizmu. Kiedy następuje zmiana w składzie mikrobioty, określa się ją mianem ?dysbiozy?. Zachwianie homeostazy, czyli równowagi w przewodzie pokarmowym może prowadzić do wielu chorób i zaburzeń ogólnoustrojowych. Z tego powodu podaje się probiotyki, które mają przywrócić naturalną mikrobiotę. Probiotyki to żywe drobnoustroje, najczęściej bakterie fermentacji mlekowej (np. Lactobacillus oraz Bifidobacterium). Nie każdą jednak bakterię kwasu mlekowego można uznać za probiotyk. Żeby określić ją mianem ?probiotyku?, jej szczep musi mieć klinicznie potwierdzoną skuteczność.
Charakteryzując probiotyki, rozróżnia się ich rodzaj, np. Lactobacillus, gatunek, np. L. rhamnosus oraz szczep, np. L rhamnosus ATCC 53103.
Probiotyki działają na organizm na wielu płaszczyznach, podobnie jak mikrobiota jelitowa. Wiele rodzajów probiotyków chroni organizm przed kolonizacją patogennych mikroorganizmów, normalizuje skład mikrobioty, wpływa na zwiększoną wymianę enterocytów (komórek jelita cienkiego) oraz wytwarza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Poszczególne gatunki probiotyków m.in. produkują witaminy, stabilizują barierę jelitową oraz neutralizują substancje wywołujące raka. Do rzadkich mechanizmów działania poszczególnych szczepów należy też wytwarzanie substancji bioaktywnych, działanie endokrynne i neurogenne oraz zmiana odpowiedzi immunologicznej.
Bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus należą do najlepiej przebadanych szczepów i korzystnie wpływają na zdrowie gospodarza. Bakterie pozytywnie działają na układ trawienny i zmniejszają dolegliwości w obrębie przewodu pokarmowego. Zmieniają również skład mikroflory jelitowej oraz poprawiają motorykę i procesy trawienne. Bakterie kwasy mlekowego z rodzaju Lactobacillus stosuje się u dzieci w trakcie antybiotykoterapii oraz przy biegunce http://www.dicoflor.pl/pl/przy-antybiotykoterapii/zywe-kultury-bakterii-dla-dziecka/.
Bezpieczeństwo i jakość probiotyków
Powszechnie probiotyki uznaje się za bezpieczne substancje, a ich podawanie nie jest obciążające w przypadku dzieci zdrowych. U pacjentów z niedoborem odporności, ciężko chorych i w stanie krytycznym oraz leczonych na oddziałach intensywnej opieki odstępuje się od podawania probiotyków lub podaje się je z dużą ostrożnością.
Dla przywrócenia równowagi mikrobioty jelitowej np. po antybiotykoterapii lub w trakcie ciężkiej biegunki podaje się dzieciom szczepy probiotyczne dobrze scharakteryzowane pod względem genetycznym oraz o znanej liczebności. Probiotyki rejestruje się jako suplementy diety, dlatego nadzór nad produktami pozostaje ograniczony. Jakość preparatów probiotycznych bywa niedoskonała, a producenci wprowadzają pacjentów w błąd, podając na etykietach czasami nieprawdziwe informacje. W niektórych suplementach wykazano nawet obecność flory patogennej. Wybierając więc probiotyk dla swojego malucha, warto sięgać po preparaty (np. Dicoflor) znanych producentów.
Utrzymanie równowagi mikrobioty jelitowej
Prawidłowa mikrobiota gwarantuje zdrowie i dobre funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz całego organizmu. Ze względu na czynniki środowiskowe, nieprawidłową dietę oraz choroby wieku dziecięcego (i konieczność przyjmowania przez dziecko antybiotyków) dochodzi do zmniejszenia liczby dobrych mikroorganizmów jelitowych. W przypadku zaburzeń w ilości bakterii przewodu pokarmowego zaleca się terapię probiotykami (połączoną czasami z terapią prebiotykami), która przywraca równowagę mikrobioty. Probiotyki stosuje się u dzieci przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, w nawracających chorobach infekcyjnych, chorobach alergicznych i atopowym zapaleniu skóry, chorobach autoimmunologicznych, a nawet zaburzeniach ze spektrum autyzmu.
Odpowiednia kolonizacja jelit noworodka dobrymi bakteriami, a później przestrzeganie zdrowej diety i ograniczenie antybiotykoterapii, przyczynia się do utrzymania prawidłowej mikrobioty. Jeśli dojdzie do jej zaburzenia, po konsultacji z lekarzem warto wprowadzić terapię probiotyczną.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!